Nhà Toán học Xô-viết Aleksandr Yakovlevich Khinchin

Aleksandr Yakovlevich Khinchin sinh ngày 19-7-1894 tại Kondrovo, thuộc tỉnh Kaluga của nước Nga. Ông là nhà Toán học nổi tiếng người Nga nghiên cứu ở nhiều lĩnh vực: lý thuyết hàm, lý thuyết số, lý thuyết thông tin và đặc biệt là lý thuyết Xác suất, Thống kê toán học, lý thuyết Hàng đợi (lý thuyết Phục vụ đám đông) và Vật lý thống kê.

www-gap.dcs.st-and.ac.uk/~history/BigPictures/Khinchin_2.jpeg

Cha của Khinchin là một kĩ sư điều này ảnh hưởng đến quyết định ông vào học ở một trường trung cấp kĩ thuật ở Moscow. Ở đó ông bắt đầu niềm đam mê môn Toán. Tuy thế Toán học không phải là một mối quan tâm duy nhất, ông còn rất yêu thích làm thơ và nhạc kịch. Ông hoàn tất bậc trung học vào năm 1911 và đậu vào khoa Vật Lý và Toán học của Đại học Tổng hợp Moscow danh tiếng.

Khinchin làm việc và học tập cùng với Luzin và những người khác tại trường đại học. Ông là một sinh viên xuất sắc và đặc biệt quan tâm đến lý thuyết metric của hàm và trước khi tốt nghiệp năm 1916 ông đã có công trình đầu tiên về một sự suy rộng của tích phân Denjoy.

Sau khi tốt nghiệp ông ở lại ĐHTH Moscow và tiếp tục công việc nghiên cứu. Hai năm sau đó ông bắt đầu dạy ở nhiều trường đại học khác nhau ở Moscow và Ivanovo.

Trong năm 1922 ông bắt đầu nghiên cứu lý thuyết số và lý thuyết xác suất. Ông làm mạnh những kết quả của Hardy và Littlewood với sự giới thiệu về luật loga lặp được công bố trên Mathematische Zeitschrift. Với những ý tưởng này ông cũng làm mạnh luật số lớn của Borel.

Năm 1927, Khinchin được công nhận là một giáo sư của ĐHTH Moscow, và vào năm này ông xuất bản cuốn sách nổi tiếng “Những luật cơ bản của Lý thuyết Xác suất”. Từ năm 1932-1934 ông đặt nền tảng cho lý thuyết các quá trình ngẫu nhiên dừng với bài báo quan trọng trên Mathematische Annalen. Khinchin rời Moscow năm 1935 và đến ĐHTH Saratov rồi lại trở về Moscow năm 1937 và tiếp tục cùng với Kolmogorov, Gnedenko lập trường bồi dưỡng về lý thuyết Xác suất. Từ thập niên 1940 ông chuyển hướng quan tam đến lý thuyết cơ học thống kê. Trong những năm cuối đời ông cùng quan tâm đến việc phát triển các ý tưởng của Shanon về lý thuyết thông tin.

Các cuốn sách nổi tiếng của Khinchin có thể kể đến như là cuốn “Liên phân số” (Continued Fractions) xuất bản năm 1936, gồm 3 chương, hai chương đầu giới thiệu lý thuyết cổ điển về liên phân số, chương cuối chứa các kết quả quan trọng của ông liên quan đến các chủ đề về lý thuyết metric của xấp xỉ Diophantine. Một cuốn sách khác liên quan đến lý thuyết số là “Ba viên chân châu của lý thuyết số” (Three pearls of number theory) với bản tiếng Anh xuất bản năm 1952. Cuốn “Tám bài giảng về giải tích toán học” xuất bản năm 1943 là một cuốn giáo trình hay cho sinh viên đại học thời đó. Cuốn “Các nguyên lý toán học của cơ học thống kê” là một cuốn sách chuyên khảo về cơ học thống kê với nền tảng toán học được củng cố chặt chẽ. 1951, ông xuất bản cuốn “Nền tảng toán học của Thống kê lượng tử” (Mathematical foundations of quantum statistics) và được dịch sang tiếng anh năm 1960. Cuốn sách này rất hữu dụng cho những nhà toán học làm quen với các ứng dụng của Giải tích vào Vật lý, và các nhà vật lý muốn hiểu thêm về nền tảng Toán học của các chủ đề liên quan. Nó bao gồm các vấn đề về sự liên tục địa phương của tổng các biến ngẫu nhiên cùng phân phối, nền tảng của của cơ học lượng tử, các nguyên lý tổng quát của cơ học Thống kê lượng tử và nền tảng của Thống kê photons, entropy, định luật thứ hai của nhiệt động lực học. Đây là cuốn sách kinh điển quan trọng của ngành cơ học lượng tử cùng với cuốn “Mathematical foundations of quantum mechanics” của von Neumann. Cuốn sách về lý thuyết thông tin của Khinchin “Mathematical Foundations of Information Theory” và các bài báo của ông về lý thuyết thông tin, entropy cũng được dịch sang tiếng Anh.

www-gap.dcs.st-and.ac.uk/~history/BigPictures/Khinchin_3.jpeg

Khinchin được bầu làm viện sĩ của Viện Hàm lâm khoa học Xô viết năm 1939 và nhận giải thưởng Nhà nước Xô viết về các thành tực khoa học năm 1941, ngoài ra còn có Huân chương chương Lenin và các giải thưởng cao quý khác

Ông qua đời ngày 18-11-1959 tại Moscow.

Tham khảo

[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Aleksandr_Khinchin
[2] http://www-gap.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Khinchin.html